KBC Torengebouw (Boerentoren)
KBC-TORENGEBOUW
Eiermarkt 20
Begin
oktober
1914
zijn
de
Duitse
troepen
door
de
fortengordels
gebroken,
die
Antwerpen
moeten
verdedigen
tijdens
de
Eerste
Wereldoorlog.
Op
woensdag
7
oktober
eisen
ze
de
overgave
van
de
stad.
Maar
het
stadsbestuur
en
het
militaire
commando
weigeren
daarop
in
te
gaan.
Om
11
uur
’s
avonds
in
de
nacht
van
7
op
8
oktober
begint
een
beschieting
van
Antwerpen
waarbij
grote
kanonnen
meer
dan
4000
granaten
afvuren
en
zeppelins
140
bommen
op
de
stad
droppen.
Om
kwart
voor
6
’s
avonds
op
vrijdag
9
oktober
wordt
de
stad
opgegeven
en
de
dag
daarna
tekent burgemeester Jan De Vos de overgave aan de Duitsers.
Dat
bombardement
ligt
een
de
basis
van
de
oprichting
van
dit
torengebouw.
In
de
driehoek
Eiermarkt,
Beddenstraat,
Schoenmarkt
staat
nog
weinig
overeind
en
daarom
wordt
er
na
de
oorlog
een
wedstrijd
uitgeschreven
om
deze
plek
weer
zinvol
in
te
vullen,
maar
het
zal
nog
een
decennium
duren,
voordat
er
werkelijk een plan wordt gerealiseerd.
Op
7
mei
1921
is
de
Algemeene
Bankvereeniging
gesticht
door
een
groep
financiers
rond
burgemeester
Frans
Van
Cauwelaert,
die
voor
dit
project
steun
krijgt
van
de
Boerenbond
uit
Leuven,
waardoor
deze
wolkenkrabber
als
Boerentoren
bekend
staat.
Omdat
een
eerste
vestiging
in
de
Lange
Nieuwstraat
niet
voldoet,
wordt
met
de
Stad
Antwerpen
onderhandeld
over
de
aankoop
van
de
braakliggende
gronden langs de Schoenmarkt, waarover op 28 augustus 1928 een akkoord wordt goedgekeurd door de gemeenteraad.
Voor
het
nieuwe
bankproject
worden
architecten
Jan
Robert
Vanhoenacker
voor
het
ontwerp
en
Jos
Smolderen
voor
de
binneninrichting
en
de
gevelarchitectuur
aangesteld,
die
stadshoofdbouwmeester
Emiel
Van
Averbeke
als
adviseur
en
wellicht
controleur
namens
de
Stad
Antwerpen
toegewezen
krijgen. Het stadsbestuur wil namelijk tegen de Antwerpse Wereldtentoonstelling van 1930 een mooie afsluiting van de Meir hebben.
Bij
het
ontwerp
van
Vanhoenacker
telt
de
toren
24
verdiepingen
en
is
die
87
meter
hoog.
De
bank
neemt
aanvankelijk
slechts
een
deel
van
die
ruimte
in,
de
rest
wordt
verhuurd
als
woonappartementen,
terwijl
er
ook
een
publiek
caféterras
huist
op
de
tiende
verdieping,
een
Chinese
theesalon
vol
Boeddhabeelden,
vazen
en
draken
boven
een
winkel
van
'Cuperus'
op
het
gelijkvloers
en
in
de
kelder
een
heuse
Duitse
Bierhalle.
Helemaal
bovenaan
kan
het
publiek
in
die
dagen tegen betaling de Panoramazaal bezoeken, waar verrekijkers gehuurd kunnen worden.
Bij
de
realisatie
in
1929-'32
is
dit
de
eerste
wolkenkrabber
met
een
woonfunctie
in
Europa.
Omdat
Vanhoenacker
nog
geen
ervaring
heeft
met
zo’n
enorm
gebouw
en
de
bodem
uit
verschillende
grondlagen
bestaat,
wordt
niet
gekozen
voor
heipalen,
maar
voor
een
massieve
funderingsplaat
van
twee
meter
dik
uit
gewapend beton. Daarop moet een stalen skelet komen, waaraan dan de gevels en de vloeren bevestigd zullen worden.
Als
hoofdaannemer
wordt
de
Willebroekse
firma
Dumon
&
Vander
Vin
aangesteld.
Zij
weten
alles
van
betonnen
sluizen,
want
die
hebben
ze
in
het
kanaal
van
Willebroek
naar
Brussel
aangelegd,
maar
hebben
absoluut
geen
ervaring
met
stalen
wolkenkrabberskeletten.
Daarom
wordt
in
zeven
haasten
een
beroep
gedaan
op
de
Duitse
firma
Demag
uit
Duisburg
om
uit
3.400
ton
staal
met
430.000
klinknagels
en
180.000
schroeven
een
stevig
geraamte
op
te
trekken,
wat
in
amper
4
maanden
tijd
lukt.
Daarop
zijn
dan
betonnen
vloerbalken
geplaatst,
waarop
binnenmuren
uit
Boomse
baksteen
en
buitengevels
uit
holle
Molersteen
zijn opgetrokken.
Boven
de
panoramazaal
wordt
al
bij
de
bouw
een
waterbak
van
120.000
liter
aangebracht.
Geen
zwembad
voor
gestresseerde
bankemployees,
maar
bluswater
voor
het
geval
dat
oververhitte
beurskoersen
de
zaak
in
vuur
en
vlam
zetten.
Na
verbouwing
van
de
top
in
1975-’76
piekt
deze
toren
nu
95,75
m
naar
de
hemel.
De
gestileerde
Bronzen
beelden
boven
de
zwart
marmeren
hoofdingang
met
art
deco
-trekjes
zijn
van
Arthur
Pierre.
Vanuit
de
Beddenstraat
tot
aan
de
Eiermarkt
loopt
boven
de
zesde
verdieping
een
band
met
zestien
stenen
bas-reliëfs
die
de
aanvankelijke
doelgroep
verbeelden
van
de
bank,
de
landbouw
en
veeteelt.
Je
ziet
een
bloemenslinger
met
een
bijenkorf
(?),
een
ramskop,
een
hoorn
des
overvloeds,
korenschoven,
een
paardenhoofd,
twee
kalkoenen,
konijnen,
een
haan.
Zes
voorstellingen
komen
tweemaal
voor,
één
voorstelling
drie
maal
en
het
paard
slecht
één
keer.
Het
Mariabeeld
op
het
kruis
is de Franse beeldhouwer Roger de Villiers en verwijst naar een oud kruis op de Meirbrug, dat daar in de Franse periode vernield is.
In
1935
fuseert
de
Algemeene
Bankvereeniging
met
de
Kortrijkse
Bank
voor
Handel
en
Nijverheid
tot
Kredietbank
voor
Handel
en
Nijverheid.
Na
een
nieuwe
fusie,
nu
tussen
de
Kredietbank
en
CERAbank
en
verzekeringsmaatschappij
ABB
in
1998,
ontstaat
KBC,
dat
in
2005
als
KBC
Groep
verdergaat
met
een
nieuw hoofdkantoor aan de Havenlaan in Brussel.
Wanneer
er
in
2018
asbest
wordt
gevonden
bij
onderhoud
van
de
toren,
is
dat
een
levensgroot
probleem.
Asbest
is
al
zeer
lang
bekend,
Karel
de
Grote
vermaakte
zijn
gasten
met
een
asbest
tafelkleed
dat
hij
na
de
maaltijd
in
het
vuur
wierp,
waar
het
onaangetast
uit
tevoorschijn
kwam.
En
in
de
Eerste
Wereldoorlog
is
het
in
gasmaskers
gebruikt.
Na
de
Eerste
Wereldoorlog
tot
in
de
jaren
1970
wordt
het
gebruik
van
asbest
in
gebouwen
populair,
want
het
materiaal
is
brandwerend,
isoleert
goed
en
is
goedkoop
en
makkelijk
te
verwerken.
Maar
intussen
zijn
de
gevaren
voor
je
gezondheid
van
afbrokkelend
asbest
met
vooral
asbestvezels
stevig
aan
de
oppervlakte
gekomen,
zodat
er
sinds
23
oktober
2001
een
volledig
verbod
voor
het
verhandelen
en
gebruik
van
asbest
is gekomen in België.
Na
bestudering
werd
duidelijk
dat
enkel
een
volledige
sanering
van
het
gebouw
dit
probleem
kan
oplossen.
Maar
dat
betekent
dat
deze
renovatie
bijna
op
herbouw
neerkomt
en
gezien
de
kosten
besluit
KBC
zijn
torengebouw
te
verkopen.
De
stichter
en
CEO
van
het
Antwerpse
havenbedrijf
Katoen
Natie,
Fernand
Huts, wordt de nieuwe eigenaar.
Fernand
Huts
heeft
grote
plannen
met
zijn
aankoop.
Hij
spreekt
zelf
van
een
Cultuurtoren,
waarbij
het
gebouw
expositieruimten,
een
beeldentuin,
een
filmzaal,
auditorium,
kunstdepots
en
een
restauratieatelier
zal
krijgen.
Daarnaast
blijven
onderaan
winkels,
waaronder
een
boekhandel,
horeca
en
een
KBC-
bankagentschap.
Helemaal
bovenaan
van
de
elfde
tot
de
drieëntwintigste
verdieping
komen
appartementen
voor
wie
op
het
hoogste
schap
wil
leven,
waardoor
de
vroegere
woonfunctie
van
de
toren
wordt
hersteld.
In
de
bovenste
drie
verdiepingen
komen
een
observatorium
en
blijft
de
panoramazaal
behouden, waardoor bezoekers kunnen genieten van het uitzicht over een deel van de stad. Helemaal bovenop blijft het KBC-logo schitteren.
Het
zal
nog
even
duren
voor
Huts’
dromen
werkelijkheid
worden,
want
er
moet
nog
eerst
gerenoveerd
worden
en
dan
pas
kan
de
herinrichting
volgen.
Voorlopig
wordt
dit
vooral
een
van
de
hoogste
bouwwerven
van
Antwerpen,
samen
met
de
kathedraaltoren
en
de
vroegere
Antwerp
Tower
aan
de
De
Keyserlei.
Hoofdingang KBC-Torengebouw - Eiermarkt 20, met beelden van Arthur Pierre
foto: André Bongers